I Fəsl: Qari və Yeddi Qiraət
- Qiraət anlayışı
- Qiraət fərqlərinin səbəbləri
- Yazı sisteminin ilkinliyi
- Hərflərin nöqtəsiz olması
- Hərəkə və nişanələrin olmaması
- Kəlmələrdə “əlif”in olmaması
- Yeddi Qari və onların rəvayətçiləri
- On Qiraət
- On dörd Qiraət
- Yeddi Qiraətin təvatürü
- Təvatur anlayışı
- Etibarlı sənədlər
- Tək-tək rəvayətlər, təvatür deyil
- Böyük alimlərin qarilərə qarşı çıxması
- Yeddi hərf hədisi (Əhrufus-səbəə)
- Əhli-beyt rəvayətləri
- Əhli-sünnə rəvayətləri
- Yeddi hərf hədisinin yeddi qiraətlə əlaqəsi
Xülasə
- Doğru qiraətin müəyyənləşdirilməsi meyarı
- Qəbul edilən meyar
- Məşhur qiraətlərin yazıya alınması
- Qiraətlərin yeddi ilə məhdudlaşdırılması
- Həfs qiraətinin xüsusiyyətləri
- Həfs ilə Asım arasında ixtilaf varmı?
- Əhli-şiə ilə Quran arasında qırılmaz əlaqə
- Yeddi qiraətin höccət olması
II Fəsl: Quranın zahiri mənalarının höccətliyi
- Quranın struktural səmavi xəbəri
- Kitabın zahiri mənalarının höccətliyi nə deməkdir?
- Fərzi dəlillər
- Təfsir və təvil
- Zahir və batin
- Təvilin meyarı
III Fəsl: Quranın dəlalətləri
- Dəlalət növləri
- Məfhum və məntiq
- Qəsr və ixtisas
- Qəsr ədatları
- Ümumi və xüsusi
- Ümumi ifadələr
- Ümuminin təxəssüsü
- Mütləq və qeydli (müəyyənləşdirilmiş) ifadələr
- Mücməl və mübəyyin
- İcmalın səbəbi
- Təbəyyinin növləri
- Həqiqət və məcaz
- Mürəkkəb məcaz
- Nisbət (isnad) məcazı
- Həqiqət əsası (əsalətul-həqiqə)
- Təşəbbih və istiarə
- Təşəbbih növləri
- İstiarə növləri
- Kinayə və tənzih (dolayı məna)
IV Fəsl: Quranda vəch və nəzair
- Vəch və nəzair anlayışı
- Vəch və nəzair növləri
- Qərib (çətin) sözlər
- Qəbilə ləhcələri
- Ərəb olmayan sözlər
- Müqəttəə hərfləri (kəsik hərflər)
- Müxtəlif nəzəriyyələr
- Müqəttəə hərflərlə bağlı kompüter proqramlarından istifadə
V Fəsl: Möhkəm və Müteşabeh ayələr
- Qurandakı mütəşabeh ayələr
- Ehkam və təşabeh
- Növ baxımından təşabeh
- Əsas və əlavə təşabeh
- Digər təfsirlərdə təşabeh
- İki fərziyyə
Quranda təşabeh niyə var?
Mütəşabeh ayələrin təvilini kim bilir?
Mütəşabeh ayələrə nümunələr:
- Cəlal və camal sifətləri
- Cisimdən münəzzəh olma
- Allahı görmək məsələsi
- Üzv və orqanlar
- İradə və ixtiyar
- Kəsb fərziyyəsi
- Könüllü əməllər
- Zəlalət və xəzl
- Qəlbin möhürlənməsi və çap olunması
VI Fəsl: Qur’anda nəsx (hökmün ləğvi)
- Nəsx məsələsinin əhəmiyyəti
- Nəsxin hikməti
- Nəsxin tərifi
- Nəsx üçün şərtlər
- Nəsxin mahiyyəti
- Nəsx və “bədā” anlayışının oxşarlığı
- Quanda nəsxin növləri:
- Ayə və məzmunun birlikdə nəsxi
- Təkcə ayənin nəsxi
- Təkcə məzmunun nəsxi
- Şərtli nəsx
- Tilavətdə nəsx
- Şəri nəsx
- Nə qədər ayə nəsx olunub?
- Nəsx ətrafında şübhələr
VII Fəsl: Quranın möcüzəliyi (icaz)
- Mövzuya dair əvvəlki müzakirələr
- Möcüzənin müdafiə baxımından zəruriliyi
- Möcüzənin müəyyən edilməsi
- Quranın möcüzəliyinin yönləri
- Quranın təhəddi (çağırış) etməsi
- Təhaddinin mərhələləri
- Sözlə üstünlük meydan oxunuşu
- Möcüzənin müxtəlif sahələri:
- Bəlağət möcüzəsi (bəyan möcüzəsi)
- Kəlimələrin seçimi
- İfadə tərzi və üslub
- Quranın ritmik quruluşu
- Ayələr arasında məna və məzmun uyğunluğ
- İncəlik və dərinliklər
- Elmi möcüzə
- Elmi işarələrə nümunələr
- Qanunverici (şəriət) möcüzə
- Maarif və hökmlər
VIII Fəsl: Qurani-kərimdəki hekayələr (qissələr)
Qissələrin rolu
Qurani hekayələrin xüsusiyyətləri:
1. Hekayələrin seçilməsi
2. Tam realizm (gerçəklik)
3. Tərbiyəvi və tədris məqsədi
4. Qissələrin məqsədləri
Qurandakı hekayələrin reallığı
Qissələrin təkrarlanmasının səbəbi
Quran ilə Tövrat və İncil qissələrinin fərqləri
IX Fəsl: Quranda andlar (qəsəm)
Qurandakı açıq andlar
Qurandakı inkaredici andlar
İnkar andı həqiqi and sayılırmı?
Təqdiri andlar
“Ləm muvatte” və təqdiri and
Andın ətfi (bağlanması)
Quranda and içilən şeylər
Quranda and ədatları
X Fəsl: Qurandakı məsəl və bənzətmələr
Ecaz, yetərlilik və gözəl ifadə
Qurandakı məsəllər
Bəyan növü
Bənzətmələrin növləri:
1. Zehni anlayışların hiss edilən formaya salınması
2. Nəfsani və mənəvi halların təcəssüm etdirilməsi
3. Nümunəvi insan obrazlarının təsviri
4. Cari hadisələrin təqdimatı
5. Fiziki sifətlərin təsviri
6. Məsəl olmuş hekayələrin təqdimatı
7. Qur’andan götürülmüş məsəllərə nümunələr
Quran elmləri ilə tanışlıq nəyi əhatə edir?
Bu tanışlıq əsasən aşağıdakı mövzuları əhatə edir:
- Quranın tərifi və xüsusiyyətləri – Quran nədir? Quran ilə digər vəhy mənbələri (sünnə, hədis, səmavi kitablar) arasındakı fərqlər. Qur’anın ilahi vəhy olaraq xüsusiyyətləri.
- Quranın nazil olma prosesi (Vəhy) – Vəhyin mahiyyəti və növləri. Qur’anın tədricən (mərhələli şəkildə) nazil olması. Vəhyin Cəbrail (ə.s) vasitəsilə Hz. Məhəmmədə (s.ə.s) çatdırılması.
- Quranın tarixi – Quranın toplama və kitab halına salınma mərhələləri (Hz. Əbu Bəkr və Hz. Osman dövrü). Quranın əlyazmaları və qiraət ənənələri.
- Qurani-Kərimin mövzuları və məqsədləri – Tövhid, peyğəmbərlik, axirət, ibadət, əxlaq və ictimai məsələlər. Hidayət və rəhbərlik məqsədi.
- Sürə və ayələrin növləri – Məkkə və Mədinə surələri. Müəyyən surə və ayələrin konteksti (səbəb-i nüzul).
- Qiraətlər və təcvid – Qur’anın oxunma qaydaları (təcvid). Müxtəlif qiraət tərzləri (əsasən yeddi məşhur qiraət imamları).
- Təfsir və təvil – Quranın izahı və mənalandırılması. Təfsir elminin növləri (elmi təfsir, fiqhi təfsir, və s.).
- Nasix və mənsux – Quranda nəsx olunmuş (hökmdən düşmüş) ayələr və onların anlayışı.
- Ecaz al-Quran (Quranın möcüzəliyi) – Quranın dil, məzmun və təsir baxımından bənzərsizliyi.
Quran elmləri ilə tanışlığın məqsədi nədir?
Quranı daha dərindən anlamaq.
Onun düzgün oxunması, təfsir edilməsi və tətbiqi üçün əsas biliklərə sahib olmaq.
Qurani-Kərimə qarşı şüurlu və düşüncəli bir münasibət formalaşdırmaq.
“Qurani Elmlərin Tədrisi” — Təmhid Mədəniyyət İnstitutu tərəfindən tərtib edilmiş, bircildlik bir kitabın adıdır. Bu əsər, Ayətullah Məhəmmədhadi Mərifətin Qurani elmlər sahəsində yazdığı dörd əsas kitabın materiallarının toplanması və ixtisarla təqdim olunması nəticəsində hazırlanmışdır. Bu kitablar aşağıdakılardır:
- Ət-Təmhid fi Ulumil-Quran
- Siyanətul-Quran minət-Təhrif
- Ulum al-Quran
- Tarix al-Quran
Əslində, “Qurani Elmlərin Tədrisi” kitabı, ustad Ayətullah Məhəmmədhadi Mərifətin yuxarıda adları çəkilən əsərlərində yer alan Qurani elmlər mövzularının xülasə və tədrisə uyğun təqdimatıdır. Qurani elmlər başlığı altında müzakirə olunan bütün əsas mövzular əhatə olunmağa çalışılmışdır. Mətn sadə və axıcı şəkildə yazılmışdır ki, başlanğıc səviyyəsində olan oxucular da rahatlıqla istifadə edə bilsinlər. Hər dərsin sonunda verilmiş suallar, həmin dərsdəki əsas və vacib məzmunu əhatə edir – belə ki, bu suallara düzgün cavab verə bilən bir şəxs, Qurani elmlərdən xülasə, lakin əhatəli bir təlim kursunu mənimsəmiş sayılır. Qurani elmlər sahəsində tanınmış mütəxəssislərin rəy və təklifləri nəzərə alınmışdır. Nəhayət, son mətn ustadın öz nəzarəti və daxil olan təkliflərin qiymətləndirilməsi ilə tamamlanmışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, əgər oxucular bu kitabdakı bəzi mövzularda daha ətraflı məlumat almaq istəsələr, “Ulum al-Quran” və ya “Ət-Təmhid fi Ulumil-Quran” adlı əsərlərə müraciət edə bilərlər.
Müəlliflik Hüququ “Əbədi Nur” saytına məxsusdur
